Historia kościoła we wsi Topola jest jeszcze bardzo krótka, liczy
zaledwie 40 lat. Pisząc o kościele w Topoli, zacząć trzeba od Kazimierzy
Małej. Według czternastowiecznego falsyfikatu kościół w Kazimierzy
Małej, za zgodą krakowskiego biskupa Lamberta, powstać miał już w roku
1069.
W spisanym w Dzierążni przywileju jako świadek uczestniczył ponoć sam św.
Stanisław, podówczas noszący jeszcze godność kanonika krakowskiego. Z
całą pewnością drewniany kościół istniał w roku 1325, a plebanem był
Bogdan /Bogdasius/. Potwierdza też istnienie /i podaje wezwanie kościoła
Wniebowzięcia NMP/ Jan Długosz. W następnym stuleciu za sprawą
Szafrańców kościół był w rękach kalwinów na pewno jeszcze w roku 1563.
Katolicy odzyskali świątyni około roku 1590.
Przed rokiem 1618 kościół przeszedł bardzo poważny remont /a może nawet
został wzniesiony na nowo?/ z inicjatywy dziedzica, Sebastiana
Lubomirskiego konsekracja nastąpiła w roku 1621. Ale w roku 1664 jego
ściany wymagały już naprawy. W 1698 proboszcz, Jerzy Mokrski, wybudował
nowy kościół drewniany, konsekrowany w roku 1712 przez biskupa Michała
Szembeka. W sprawozdaniu z wizytacji w roku 1783 stan kościoła był już
zły: "...wielkiej popada ruinie, od gwałtowności wiatrów i już jest
nadpustoszony." Obawiając się zawalenia kościoła, w 1829 zamknięto
go, nabożeństwa przenosząc do tymczasowo wybudowanej szopy.
W 1837 roku
zapadła decyzja o budowie: plany sporządził budowniczy obwodowy , a
budowę poprowadził cieśla z Oleśnicy, Stanisław Plewiński, częściowo
wykorzystując pozyskany z rozbiórki materiał. Ukończony w roku 1839
kościół swą architekturą nawiązywał do poprzedniego obiektu. Czy stało
się tak z uwagi na wykorzystanie drewna, czy była to świadoma, autorska,
decyzja budowniczego czy może życzenie inwestora? W roku 1897
wymieniono gontowe pokrycie, a do południowej ściany kościoła
/prezbiterium zwrócone było na zachód/ dostawiono długą i bardzo brzydką
przybudówkę. Gdy w latach 1954-72 mieszkańcy Kazimierzy Małej
wybudowali nowy, murowany kościół drewniany i stary zaczął dość
gwałtownie zaczął popadać w ruinę. Na szczęście w roku 1972 zapadła
decyzja o przeniesieniu zabytku; po sporządzeniu inwentaryzacji
rozebrano go i przewieziono do wsi Topola koło Skalbmierza. W Topoli
kościół zmontowano bez szpecącej go przybudówki. Stanął on na zboczu
wzniesienia, co /wraz z częściowym podpiwniczeniem/ stanowi być może
przyczynę posadowienia go na zbyt wysokiej podmurówce. Kościół składa
się z trójnawowego korpusu, o planie niewiele odbiegającym od kwadratu i
węższego, kwadratowego prezbiterium, zakończonego prostą ścianą. Przy
prezbiterium, symetrycznie usytuowane, mieszczą się zakrystia i
skarbczyk piętrowe, w bryle wcale nie wyodrębnione. Od południa i zachodu /prezbiterium zwrócone jest na północ/ dostawione
są dwie kruchty. Ściany o konstrukcji zrębowej wykonane są z modrzewia.
Ustawione na podmurówce /pod północna częścią kościoła wykonano kryptę/,
wzmocnione są lisicami. Dach o więźbie krokwiowo płatwiowej,
dwupołaciowy, pobity gontem. Wieńczy go smukła, sześcioboczna sygnaturka
z cebulastym hełmem pokrytym blachą. Ściany od zewnątrz oszalowane
pionowymi deskami z listwowaniem . Obydwa szczyty kościoła, także
szczyty krucht, oszalowane są pionowymi deskami na styk ; u podstawy
mają daszki okapowe. Boki szczytów ujęte w płaskie, wolutowe spływy,
wykonane z desek. Wnętrza nawy głównej i prezbiterium nakryte są
płaskimi stropami, z fasetami wzdłuż dłuższych boków. Nad niższymi niż
nawa główna nawami bocznymi są stropy płaskie. Otwór tęczowy ma
późnobarokowe obramienie wyraźnie widać, że ma siedemnastowieczna
metrykę . W Topoli kościół zmontowano bez szpecącej go przybudówki.
Stanął on na zboczu wzniesienia, co /wraz z częściowym podpiwniczeniem/
stanowi być może przyczynę posadowienia go na zbyt wysokiej podmurówce.
Kościół składa się z trójnawowego korpusu, o planie niewiele
odbiegającym od kwadratu i węższego, kwadratowego prezbiterium,
zakończonego prostą ścianą. Przy prezbiterium, symetrycznie usytuowane,
mieszczą się zakrystia i skarbczyk piętrowe, w bryle wcale nie
wyodrębnione. Od południa i zachodu /prezbiterium zwrócone jest na
północ/ dostawione są dwie kruchty. Ściany o konstrukcji zrębowej
wykonane są z modrzewia. Ustawione na podmurówce /pod północna częścią
kościoła wykonano kryptę/, wzmocnione są lisicami. Dach o więźbie
krokwiowo płatwiowej, dwupołaciowy, pobity gontem. Wieńczy go smukła,
sześcioboczna sygnaturka z cebulastym hełmem pokrytym blachą. Ściany od
zewnątrz oszalowane pionowymi deskami z listwowaniem .
Obydwa szczyty kościoła, także szczyty krucht, oszalowane są pionowymi
deskami na styk ; u podstawy mają daszki okapowe. Boki szczytów ujęte w
płaskie, wolutowe spływy, wykonane z desek. Wnętrza nawy głównej i
prezbiterium nakryte są płaskimi stropami, z fasetami wzdłuż dłuższych
boków. Nad niższymi niż nawa główna nawami bocznymi są stropy płaskie.
Otwór tęczowy ma późnobarokowe obramienie wyraźnie widać, że ma
siedemnastowieczna metrykę .
Położenie: Topola, gm. Skalbmierz, pow. kazimierski, woj.
świętokrzyskie
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz