Pomnik Martyrologii Mieszkańców Skalbmierza 5 sierpnia 1944 r.

W Skalbmierzu znajduje się pomnik upamiętniający pacyfikację ludności oraz stoczoną przez partyzantów i czołgistów radzieckich walkę o miasto. 

Skalbmierz był jedną z miejscowości „republiki pińczowskiej”. 

Został zajęty przez partyzantów 26 lipca 1944 r. W chwili odbijania przez Wehrmacht 5 sierpnia 1944 r. znajdował się w nim tylko 20 osobowy oddział Kedywu AK, który nie był w stanie obronić miasteczka. Po wkroczeniu wojska rozpoczęto pacyfikację. 

We wspomnieniach mieszkańców szczególnie utrwaliła się brutalność oddziału Ukraińców, którzy wrzucali dzieci do ognia, gwałcili kobiety, torturowali ludzi przed zamordowaniem, rabowali dobytek. 

Zawiadomione o pacyfikacji oddziały partyzanckie AK, BCh i AL stacjonujące w innych miejscowościach „republiki” przybyły z odsieczą. Partyzantom udało się również skontaktować z dowódcą dwóch czołgów z radzieckiej czołówki pancernej znajdującej się w Wiślicy. 

Dowódca pomimo braku rozkazu zdecydował się pomóc. Dzięki czołgom jednostka Wehrmachtu została wyparta z miasta. Podczas pacyfikacji i walk zginęło ponad 80 osób. Znaczna część miejscowości została spalona.

Dla upamiętnienia tego wydarzenia w 1946 roku wzniesiony został „Pomnik tragedii skalbmierskiej”. Postument pomnika zawiera sceny, jakie rozgrywały się podczas pacyfikacji, oraz nazwiska poległych i zamordowanych. 

Na postumencie stoi rzeźba kobiety z orłem u jej stóp. Autorem pomnika jest rzeźbiarz i grafik Jerzy Bandura.

Położenie: Skalbmierz, gm. Skalbmierz, pow. kazimierski, woj. świętokrzyskie